هیأتهای حل اختلاف مالیاتی مسئول رسیدگی به موارد خاص
نحوه رسیدگی به اختلافات مالیاتی موضوع تبصره ماده ۱۸۷ ق.م.م
در مواردی که معاملات موضوع فصل چهارم از بابت دوم (مالیات بر ارث) و همچنین فصول اول و ششم باب سوم (املاک و اتفاقی) به
موجب اسناد رسمی صورت می گیرد. دفاتر اسناد رسمی مکلف به استعلام از اداره امور مالیاتی می‌باشند و اداره امور مالیاتی پس از وصول بدهی‌های مالیاتی مربوط به مورد معامله از مودی ذیربط، گواهی انجام معامله صادر نماید، چنانچه میزان مالیات مشخصه مورد اختلاف باشد، خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالیاتی این قانون رسیدگی خواهد شد.
احکام قانونی مرتبط:
ماده ۱۸۷:
در کلیۀ مواردی که معاملات موضوع فصل چهارم از باب دوم و همچنین فصول اول و ششم باب سوم این قانون به موجب اسناد رسمی صورت می‌گیرد صاحبان دفاتر اسناد رسمی مکلف‌اند قبل از ثبت و یا اقاله یا فسخ سند معامله، مراتب را با شرح و مشخصات کامل و چگونگی نوع و موضوع معامله مورد نظر به ادارۀ امور مالیاتی محل وقوع ملک و یا محل سکونت مؤدی حسب مورد اعلام و پس از کسب گواهی انجام معامله اقدام به ثبت یا اقاله یا فسخ سند معامله حسب مورد نموده و شماره مرجع صدور آن را در سند معامله قید نمایند.
گواهی انجام معامله حداکثر ظرف ده روز از تاریخ اعلام دفترخانه، پس از وصول بدهی‌های مالیاتی مربوط به مورد معامله از موُدی ذی ربط، از قبیل مالیات بر درآمد اجارۀ املاک و همچنین وصول مالیات حق واگذاری محل، مالیات شغلی محل مورد معامله، مالیات درآمد اتفاقی و مالیات نقل و انتقال قطعی املاک حسب مورد صادر خواهد شد.
تبصره ۱– چنانچه میزان مالیات مشخصه مورد اختلاف باشد پروندۀ امر، خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع این قانون رسیدگی خواهد شد و اگر مؤدی تمایل به اخذ گواهی قبل از رسیدگی و صدور رأی از طرف مراجع حل اختلاف داشته باشد با وصول مالیات مورد قبول مؤدی و اخذ سپرده یا تضمین معتبر از قبیل سفته، بیمه نامه، اوراق بهادار، وثیقه ملکی و …معادل مبلغ مابه‌الاختلاف گواهی انجام معامله صادر خواهد شد.
مراحل اجرایی اختلافات مالیاتی موضوع تبصره ماده ۱۸۷ق.م.م
۱- استعلام دفترخانه اسناد رسمی در خصوص معاملات فصل مالیات بر ارث و معاملات املاک و معاملات مشمول مالیات اتفاقی از اداره امور مالیاتی ذیربط
۲- دفاتر اسناد رسمی مکلف‌اند قبل از ثبت و یا اقاله یا فسخ سند معامله، گواهی انجام معامله را دریافت و در سندمعامله قید نمایند.
۳- محاسبه بدهی‌های مالیاتی مربوط به مورد معامله و مودی ذیربط از قبیل مالیات بر در آمد اجاره املاک و همچنین وصول مالیات حق واگذاری محل، مالیات شغلی مورد معامله، مالیات بردآمد اتفاقی و مالیات نقل و انتقال قطعی املاک حسب مورد.
۴- در خصوص اشخاص حقوقی وصول مالیات شغلی و مالیات بر در آمد اجاره ملک به‌دلیل تعیین مالیات آنها به‌صورت جمع در آمد در اجرای مقررات ماده ۱ . ۵ ق.م.م، از شمول قاعده مزبور مستنثی می‌باشد (صورتجلسه مشورتی شماره ۸۰۰۵/۱۷ مورخ ۱۳۶۳/۶/۲۵ شورای عالی مالیاتی و جزء《و》بند (۱۰)بخشنامه‌های شماره ۱۳۵۳۰ مورخ ۱۳۸۴/۷/۲۷ و شماره ۲۳۱/۳۲۳۶/۱۶۵۴۴ مورخ ۱۳۸۴/۹/۲۲ سازمان امور مالیاتی کشور و بند ۵ بخشنامه شماره ۳۰۱۴/۱۱۲۱/۵۴۷۸ مورخ ۱۳۷۸/۲/۱۱ معاونت درآمد‌های مالیاتی)
۵- صدور برگ تشخیص تنظیم و گزارش محاسبه مالیات علی‌الحساب شغلی و اجاره و گزارش محاسبه نقل وانتقال قطعی املاک و حق واگذاری محل.
۶- در صورت اعتراض مودی به مالیاتهای مشخصه، پرونده امر خارج از نوبت در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع ق.م.م رسیدگی خواهد بود.
محاسبه مالیات نقل و انتقال قطعی ملک و حق واگذاری محل و علی‌الحساب شغلی و اجاره (فاقد برگ تشخیص):
۱) با اعتراض مودی خارج از نوبت در هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی مطرح می گردد.
۲) هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی
۳) صدور رأی
۴) با اعتراض مودی یا اداره امور مالیاتی قابل طرح در هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر می‌شود
۵) هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر
۶) صدور رأی
۷) در صورت شکایت مودی یا اداره امور مالیاتی قابل طرح در شورای عالی مالیاتی می‌باشد.
رسیدگی به اختلافات مالیاتی در مرحله اجرائیات موضوع ماده۲۱۶ ق.م.م و تبصره‌های (۱) و (۲) آن
برخی مواقع اختلافات مالیاتی فی‌مابین مودیان و ادارات امور مالیاتی پس از قطعیت مالیات و در مرحله اجرائیات بروز می‌نماید که به منظور حفظ حقوق مودیان در ماده ۲۱۶ ق.م.م و تبصره‌های (۱) و (۲) آن امکان طرح شکایت مودی ناشی از عملیات اجرایی (نحوه اجرا) و اجراء قبل از قطعیت در مورد مالیاتهای مستقیم و و غیر قانونی بودن مطالبه مالیاتهای غیر مستقیم، فراهم گردیده است:
احکام قانونی مرتبط:
ماده ۲۱۶:
مرجع رسیدگی به شکایات ناشی از اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی که طبق مقررات اجرایی مالیات‌ها قابل مطالبه و وصول می‌باشد هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود. به شکایات مزبور به فوریت و خارج از نوبت رسیدگی و رأی صادر خواهد شد. رأی صادره قطعی و لازم الاجرا است.
تبصره(۱): در مورد مالیاتهای مستقیم در صورتی که شکایت حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت، به موقع اجرا گذارده شده است هر گاه هیأت حل اختلاف مالیاتی شکایت را وارد دانست ضمن صدور رأی به بطلان اجرائیه حسب مورد قرار رسیدگی و اقدام لازم صادر یا نسبت به درآمد مشمول مالیات مؤدی رسیدگی و رأی صادر خواهد کرد. رأی صادره از هیأت حل اختلاف قطعی است. تبصره(۲): در مورد مالیاتهای غیر مستقیم هر گاه شکایت اجرایی از این جهت باشد که مطالبۀ مالیات قانونی نیست مرجع رسیدگی به این شکایت نیز هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود و رأی هیأت مزبور در این باره قطعی و لازم الاجراء است.
مفاد این تبصره شامل جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته و نیز آن دسته از مالیاتهای غیر مستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص باید حل و فصل شود نخواهد بود.
ماده ۴۸ قانون محاسبات عمومی:
مطالبات وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی از اشخاصی که بموجب احکام و اسناد لازم‌الاجراء به مرحله قطعیت رسیده است بر طبق مقررات اجرائی مالیاتهای مستقیم قابل وصول خواهد بود.
مراحل اجرایی مقررات ماده ۲۱۶ ق.م.م و تبصرهای (۱) و (۲)
۱- شکایات ناشی از اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت (ماده ۲۱۶ ق.م.م)
- ۱-۱- صدور برگ اجرایی
- ۱-۲- انجام عملیات اجرایی توقیف اموال
- ۱-۳ اعتراض مودی نسبت به اقدامات اجرایی
- ۱-۴ طرح پرونده در هیأت حل اختلاف مالیاتی به فوریت و خارج از نوبت
- ۱-۵ تطبیق اقدامات اجرایی با قوانین و مقررات آئین‌نامه اجرایی ماده ۲۱۸ ق.م.م
- ۱-۶ صدور رأی قطعی و لازم الاجرا
۲- شکایت ناشی از اینکه وصول مالیات مستقیم قبل از قطعیت به موقع اجرا گزارده شده است (تبصره ۱ ماده ۲۱۶ ق.م.م)
- ۲-۱- صدور برگ اجرایی
- ۲-۲- شکایت مودی از قطعیت مالیات (مهلتی برای اعتراض پیش‌بینی نگردیده است)
- ۲-۳- طرح پرونده در هیئت حل اختلاف مالیاتی
- ۲-۴ در صورتی که رأی هیأت رد شکایت مودی باشد رأی صادره قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد
- ۲-۵ در صورتی که رأی هیأت وارد بودن شکایت باشد ضمن صدور رأی بطلان اجرائیه حسب مورد جانشین هیأت بدوی یا تجدید نظر خواهد شد.
۳- در مورد مالیاتهای غیر مستقیم هر گاه شکایت از جهت غیرقانونی بودن مطالبه مالیات باشد شکایت قابل طرح در هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود.
- ۳-۱- صدور برگ اجرایی مالیاتهای غیر مستقیم
- ۳-۲- شکایت مودی به‌دلیل قانونی نبودن مطالبه مالیات
- ۳– طرح در هیأت حل اختلاف مالیاتی
- ۳-۴- صدور رأی قطعی و لازم الاجرا
- ۳-۵- حکم تبصره (۲) مذکور، شامل جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته و نیز آن دسته از مالیاتهای غیر مستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص باید حل و فصل شود نخواهد بود.
- ۳-۵-۱- در خصوص مالیات بر ارزش افزوده چون طبق مواد ۲۹ و ۳۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷ مراجع خاص حل اختلاف مالیاتی پیش‌بینی شده است لذا اختلافات راجع به مالیات بر ارزش افزوده در هیأت موضوع تبصره (۲) ماده (۲۱۶) قابل طرح نخواهد بود.
مراحل اجرایی تبصره(۲) ماده (۲۱۶) ق‌م.م
۱) صدور برگه اجرایی در مورد مالیاتهای غیر مستقیم (حکم این تبصره شامل جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته و نیز آن دسته از مالیاتهای غیر مستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص باید حل و فصل شود نخواهد بود.)
۲) شکایت مودی مبنی بر اینکه مطالبه مالیات قانونی نیست
۳) طرح شکایت در هیأت حل اختلاف مالیاتی
۴) صدور رأی
۵) رأی صادره قطعی و لازم الااجرا می‌باشد.
رسیدگی به اختلافات در خصوص استرداد اضافه پرداخت مودیان موضوع ماده ۲۴۳ ق.م.م
در مواردی به علت اشتباه محاسبه و یا واریز علی‌الحساب و یا مالیاتی طبق مقررات قانون مالیاتهای مستقیم قابل استرداد می‌باشد و در صورتی که درخواست استرداد از طرف مودی به عمل آمده است و اداره امور مالیاتی آن را وارد نداند مرجع حل و فصل، هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود.
احکام قانونی مرتبط:
ماده ۲۴۲: ادارۀ امور مالیاتی موظف است در هر مورد که به علت اشتباه در محاسبه، مالیات اضافی دریافت شده است و همچنین در مواردی که مالیاتی طبق مقررات این قانون قابل استرداد می‌باشد، وجه قابل استرداد را از محل وصولی جاری ظرف یک ماه به موُدی پرداخت کند.
تبصره: مبالغ اضافه دریافتی از مؤدیان بابت مالیات موضوع این قانون به هر عنوان مشمول خسارتی به نرخ یک و نیم درصد (۱/۵٪) در ماه از تاریخ دریافت تا زمان استرداد می‌باشد و از محل وصولی‌های جاری به مؤدی پرداخت خواهد شد. حکم این تبصره نسبت به مالیاتهای تکلیفی و علی الحساب‌های پرداختی در صورتی که اضافه بر مالیات متعلق باشد در صورتی که ظرف سه ماه از تاریخ درخواست موُدی مسترد نشود از تاریخ انقضای مدت مزبور جاری خواهد بود.
ماده ۲۴۳: در صورتی که درخواست استرداد از طرف موُدی به عمل آمده باشد و ادارهُ امور مالیاتی آن را وارد نداند، مؤدی می‌تواند ظرف سی روز از تاریخ اعلام نظر ادارهُ یاد شده از هیأت حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی کند. رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی در این مورد قطعی و غیر قابل تجدید نظر است و در صورت صدور رأی به استرداد مالیات اضافی ادارهُ مربوط طبق جزء اخیر مادهُ (۲۴۲) این قانون ملزم به اجرای آن خواهد بود.
ترتیبات اجرایی حل اختلاف مالیاتی موضوع ماده ۲۴۳ ق.م.م
- ۱- مودی درخواست کتبی استرداد را به اداره امور مالیاتی ذیربط تسلیم می‌نماید.
- ۲- بررسی درخواست توسط اداره امور مالیاتی و اعلام نظر اداره یاد شده به مودی.
- ۳- در صورت موافقت اداره امور مالیاتی با درخواست استرداد مراتب با تنظیم فرم مربوط به اداره کل امور مالی ارسال می گردد.
- ۴- در صورت اعلام عدم موافقت به مودی، ظرف سی‌روز از تاریخ اعلام نظر اداره امور مالیاتی، مودی می‌تواند از هیأت حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی نماید.
- ۵- طرح درخواست مودی در هیأت حل اختلاف مالیاتی با رعایت مقررات ذیربط
- ۶- صدور رأی هیأت طبق مقررات
- ۷- رأی صادره قطعی و غیر قابل تجدید نظر خواهی است.
- ۸- مودی و اداره امور مالیاتی می‌تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی به شورای عالی مالیاتی شکایت نمایند.
- ۹- این حکم قابل تسری به مالیات بر ارزش افزوده نبوده و اختلافات مربوط به استرداد مالیات بر ارزش افزوده وفق مقررات ماده ۲۹ قانون یاد شده رسیدگی خواهد شد.
بررسی سایر وظایف هیأتهای حل اختلاف مالیاتی (غیر ترافعی)
– هیأتهای حل اختلاف مالیاتی علاوه بر اینکه وظیفه اصلی حل اختلاف مالیاتی را عهده دار می‌باشند اقدامات غیر تراقعی زیر بر عهده هیأتهای موصوف می‌باشند:
۱- وظایف تشخیص و احراز اصالت و تأیید مطالبه مالیات از غیر مودی
الف) احراز اصالت مدارک: طبق مقررات تبصره ماده ۱۹ق.م.م مصوب اسفند ماه۱۳۶۶ (در خصوص مالیات بر ارث متوفیانی که تا آخر سال۱۳۹۴ فوت نموده‌اند لازم‌الاجرا می‌باشد)
بدهی متوفی به وراث در صورتی که مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید هیات حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد مورد پذیرش خواهد بود طبق حکم تبصره مذکور احراز اصالت مدارک بر عهده هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد.
تبصره ماده ۱۹ : بدهی که متوفی به وارث خود دارد در صورتی که مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود. در مورد مهریه و نفقهُ ایام عده تأیید هیأت مذکور لازم نیست و در مورد وراث طبقهُ دوم و سوم کسر دیون منوط به آن است که متوفی تا تاریخ فوت خود دارای وراث از طبقهُ ماقبل حسب مورد بوده باشد.
ب) تشخیص: تشخیص غیر قابل وصول بودن مطالبات متوفی طبق ماده ۲۲ ق.م.م مصوب سال ۱۳۶۶ (این حکم در خصوص مالیات بر ارث متوفیانی که تاریخ فوت آنها تا آخر سال ۱۳۹۴ می‌باشد لازم الاجرا خواهد بود) بر عهده هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد
ماده ۲۲: در صورتی که به موجب رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی مطالبات متوفی غیر قابل وصول تشخیص داده شود، مطالبات مذکور جزء ماترک منظور نمی‌شود و اگر مالیات آن قبلاً وصول شده باشد مسترد خواهد شد و در صورت وصول احتمالی اینگونه مطالبات ورثه ملزم به پرداخت مالیات متعلق خواهند بود. در هر صورت وزارت امور اقتصادی و دارایی از نظر تأمین مالیات متعلق می‌تواند به عنوان ثالث در دعوی مربوط شرکت و یا رأساً اقامۀ دعوی نماید.
ج) تأیید مطالبه از غیر مودی: مطابق تبصره ماده ۱۵۷ ق.م.م تأیید مراتب مطالبه مالیات از غیر مودی بر عهده هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد و ادعای مطالبه مالیات از غیر مودی می‌تواند از طرف اداره امور مالیاتی ذیربط، شخصی که مورد مطالبه مالیات قرار گرفته و یا مودی واقعی مطرح و مرجع صالح رسیدگی هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد.
۲- صدور قرار تأمین:
وفق مقررات ماده ۱۶۱ ق.م.م مصوب ۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی، صدور قرار تأمین در مواردی که مالیات مودی هنوز قطعی نشده است و بیم تفریط مال یا اموال از طرف مودی به قصد فرار از پرداخت مالیات می‌رود اداره امور مالیاتی باید از هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار تأمین مالیات را درخواست نماید.
ماده ۱۶۱ ق.م.م: در مواردی که مالیات موُدی هنوز قطعی نشده یا مراحل اجرایی آن طی نشده است و بیم تفریط مال یا اموال از طرف موُدی به قصد فرار از پرداخت مالیات می‌رود ادارۀ امور مالیاتی باید با ارائۀ دلایل کافی از هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار تأمین مالیات را بخواهد و در صورتی که هیأت، صدور قرار را لازم تشخیص دهد ضمن تعیین مبلغ، قرار مقتضی صادر خواهد کرد. اداره امور مالیاتی مکلف است معادل همان مبلغ از اموال و وجوه مؤدی که نزد وی یا اشخاص ثالث باشد تأمین نماید. در این صورت مؤدی و اشخاص ثالث پس از ابلاغ اخطار کتبی ادارۀ امور مالیاتی حق نخواهند داشت اموال مورد تأمین را از تصرف خود خارج کنند مگر اینکه معادل مبلغ مورد مطالبه تأمین دهند و در صورت تخلف علاوه بر پرداخت مطالبات مذکور، مشمول مجازات حبس تعزیری درجه شش نیز خواهند بود.
۳- تعیین ضرایب مالیاتی:
– تعیین ضرایب مالیاتی طبق مقررات ماده ۱۵۴ ق.م.م مصوب اسفند ماه ۱۳۶۶ بر عهده کمیسیون ضرایب مرکب از نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و… می‌باشد و در صورتی که به‌موجب قانون یا جداول، ضریبی برای فعالیتی تعیین نشده باشد، تعیین ضریب بر عهده هیأت حل اختلاف مالیالی خواهد بود.
تبصره ۳ ماده ۱۵۴: ضریب مالیاتی در مواردی که درآمد مشمول مالیات موضوع این قانون باید علی الراس تشخیص داده شود در صورتی که به موجب این قانون یا طبق جدول، ضریبی برای آن تعیین نشده باشد بوسیله هیأت حل اختلاف مالیاتی محل با توجه به ضریب مشاغل مشابه تعیین خواهد شد.